بزرگداشت شیخ الرئیس بوعلی سينا و روز پزشک،

بر سفیدپوشان متعهد مبارک

روز اول شهريورماه ، به پاس بزرگداشت شیخ الرئیس بوعلی سينا

ستاره پرفروغ دنیای طب در ايران ، روز پزشک ناميده شده است

.

یادداشت سردبیر موج برنا – در دنياي امروز كمتر ملتي است كه به مفاخر امروز و دیروز خود توجه نكند زيرا يكي از علايم حيات و زنده بودن ملت ها توجه داشتن به مفاخر گذشته فلسفي ،  علمی ، فرهنگي ،  ادبي ،  سياسي ، اجتماعي و ملي آن هاست كه اين گذشتگان با وجود گذشت روزگار و سير زمان و وقوع حوادث نا گوار با هزاران خون دل براي آينده گان خود به ميراث گذ اشته‏اند كه بايد آن را گرامي و عزيز داشت و بارور ساخت.

نگاه دقیق و معنی دار به گذشتگان و اسطورهای تاریخی ، نظامی ، ادبی ، مهندسی و پزشکی می تواند دست مایه های رشد و الگوپذیری نسل جوان باشد و آغاز راه را با اعتقادی راسخ تر آغاز کنند .

بسیاری از روایتهای تاریخی اسطوره های دست مایه بسیاری از اثرهای هنری است ، انیمیشن ، فیلم سینمایی ، تابلوهای نقاشی و... که می تواند بسیار دلنشین و تاثیر گذار باشند ، این در حالی است که امروزه در ایران شاهد بعضی نمادهای اسطوره ای بیگانه در ایران هستیم .

شيخ الرئيس بوعلي سينا بهترین و مستندترین گواه برای نامگذاری روز پزشک است ، مردی که شاید بتوان گفت بسیاری  از دانشگاه های آنسوی آبها نه کمتر از ما بلکه بیش از ما در زندگی کاریشان نقش موثری دارد .

قبل  از پرداختن به احوالات شيخ الرئيس بوعلي سينا ، لازم می دانم در خصوص پزشک بازگو نمایم ، سفید پوشانی که بعد از خداوند می توانند امید بخش حیات باشند . بی تردید راز بی نظیر محرم راز بودن یکی از شگفتیهای و موفقیتهای این حرفه است . به خاطر داشته باشیم ، طی سوگندی ویژه وارد عرصه پزشکی می شوند و لذت با و برای مردم بودن لذت بخش است .

شاید در بسیاری از مشاغل احساس مسئولیت و سوگند خوردن جز اصول اولیه باشد ، شکی نیست هر شغلی در جامعه نیازش احساس می شود و باید بپذیریم همه افراد یک جامعه به شغلها و امور خاص نیازمند هستند ، اما ارتباط مستقیم این شغل با سلامت و حیات انسانها رابطه بسیار عمیق دارد و باید به سفید پوشان والا همت این روز را تبریک گفت .

شيخ الرئيس نواسه علي سينا، ‌معروف به ابن سينا ، به قولي در ماه صفر سال 370 هجري قمري مطا بق 980 ميلادي چشم به جهان گشود . نام پدرش عبدالله از اهالی بلخ بود و در زمان سلطنت نوح بن منصور وزیر مالیه بود و از همین رو  به بخارا مركز ماورالنهر و خراسان آن زمان نقل مکان کرد  و مادرش زنی  بخارايي بنام ستاره بود که  در قريه خورميثن(قريه اي ميان بلخ و بخارا) که پس از تولد نوازدی که جهان به نام شيخ الرئيس نواسه علي سينا  می شناسیم ، نامش را حسين نهادند .

حسین پس از رشد و نمو و شروع به یادگیری در مکتب ، شركت در جلسات بحث را از دوران كودكي ، به واسطه پدر كه از پيروان آنها بود ، آغاز کرد  و همین موضوع موجب شد تا بوعلي را خيلي زود با مباحث و دانش هاي مختلف زمان خود آشنا ساخت . استعداد وي در فراگيري علوم ، پدر را بر آن داشت تا به توصيه استاد وي ابو عبدالله ابراهيم بن حسين ناتلي ، ‌ابن سينا را به جز تعليم و دانش اندوزي به كار ديگري مشغول نكند  و چنين شد كه وي به دليل حافظه قوي و نبوغ خود در ابتداي جواني در علوم مختلف زمان خود از جمله طب مهارت يافت.

تا آنجا كه پادشاه بخارا ، نوح بن منصور ( 366 تا 387 هجري قمري ) به علت بيماري خود ، وي را به نزد خود خواست تا او را تداوي نمايد ابو علي ابن سينا بعد از تداوي از نوح تقاضا كرد تا به كتابخانه عظيم دربار ساماني دست يابد و از ان استفاده نمايد اين تقاضا مورد قبول نوح قرار گرفت . به اين ترتيب وي توانست با استفاده از اين كتابخانه در علوم مختلف از جمله حكمت ،‌ منطق و‌ رياضيات تسلط يابد ( خاندان سامانيان از مردم بلخ بودند و دين زردشتي داشتند سامان خدا از روشناسان و حاكم بلخ بود والي عربي خراسان در نصف قرن هشتم ميلادي با سامان دوست شد وسامان دين اسلام اختيار كرد از جمله نواسه هايش اسمعيل پسر احمد در سالي 892 ميلادي بعد از مرگ برادرش نصر و گرفتن سمرقند سلسله سامانيان را بنيان گذاشت.

وي با وجود پرداختن به كار سياست در دربار منصور ، پادشاه ساماني و دستيابي مقام وزارت ابوطاهر شمس الدوله ديلمي و نيز درگير شدن با مشكلات ناشي از كشمكش امرا كه سفرهاي متعدد و حبس چند ماهه وي توسط تاج الملك ، حاكم همدان ، را به دنبال داشت . بيش از صدها جلد كتاب و تعداد بسياري رساله نگاشته كه هر يك با توجه به زمان و احوال او به رشته تحرير در آمده است . وقتي در دربار امير بود و آسايش كافي داشت و دسترسي اش به كتب ميسر بود ،‌ به نوشتن كتاب قانون در طب و كتاب الشفا يا دائره المعارف بزرگ فلسفي خود مشغول مي شد كه اوج كمال تفكر قرون وسطي است كه بدان دست يافت و در تاريخ تفكر انساني از تحقيقات معتبر جهان بشمار ميرود .

اما در هنگام سفر فقط يادداشت ها و رساله هاي كوچك مي نوشت از ميان تاليفات ابن سينا ،‌ شفا در فلسفه و قانون در طب شهرتي جهاني يافته است . كتاب شفا در هجده جلد در بخش هاي علوم و فلسفه ، يعني منطق ، رياضي ، طبيعيات و الاهيات نوشته شده است .

منطق شفا امروز نيز همچنان به عنوان يكي از معتبرترين كتب منطق مطرح است و طبيعيات و الاهيات آن هنوز مورد توجه علاقمندان است . كتاب قانون در طب در هفت جلد نيز كه تا قرن ها از مهمترين كتب طبي به شمار مي رفت . شامل مطالبي درباره قوانين كلي طب ، دواهاي تركيبي و غير تركيبي و امراض مختلف مي باشد . اين كتاب در قرن دوازدهم ميلادي همراه با آغاز نهضت ترجمه به زبانهاي لاتين و تا امروز به زبان هاي انگليسي ، فرانسوي و آلماني و ايراني نيز ترجمه شده است و به عنوان متن درسي طبي در پوهنتون هاي اروپايي تا سال 1650 ميلادي به عوض آثارجالينوس و موندينو در دانشگاه هايLavain و Monpellier تدريس ميشد.

ابن سينا در زمينه هاي مختلف علمي نيز اقداماتي ارزنده به عمل آورده است . او اقليدس را ترجمه كرد . رصدهاي نجومي را به عمل درآورد و در زمينه حركت ، نيرو ، فضاي بي هوا ( خلا ) ، نور ، حرارت تحقيقات ابتكاري داشت . رساله وي درباره معادن و مواد معدني تا قرن سيزدهم در اروپا مهمترين مرجع علم زمين شناسي بود .

درباره اين رساله فيگينه در كتاب دانشمندان قرون وسطي چنين آورده است : ابن سينا رساله اي دارد كه اسم لاتين آن چنين است : De Conglutineation Lagibum . در اين رساله فصلي است به نام اصل كوه ها كه بسيار جالب توجه است . در آنجا ابن سينا مي گويد : ممكن است كوه ها به دو علت به وجود آمده باشند . يكي برآمدن قشر زمين . چنان كه در زمين لرزه هاي سخت واقع مي شود و ديگر جريان آب كه براي يافتن مجرا ، سبب حفر دره ها و در عين حال سبب برجستگي زمين مي شود . زيرا بعضي از زمين ها نرم هستند و بعضي سخت . آب و باد قسمتي را مي برند و قسمتي را باقي مي گذارند. اين است علت برخي از برجستگي هاي زمين.

او به واسطه عقل منطقي و نظام يافته خود حتي در طب نيز تلاش داشت تداوي را تا سرحد امكان تابع قواعد رياضي سازد . تسلط بر فلسفه را كمال براي يك دانشمند مي دانست . وي براي آگاهي از انديشه هاي ارسطو و درك دقيق آن ،‌ آن گونه كه خود در شرح احوالش نوشته است ، 40 بار كتاب علم الهي و يا مابعدالطبيعه(متا فيزيك ) ارسطو را خواند و به حكم تصادف با استفاده از كتاب كه ابونصر فارابي كه درباره اغراض ما بعد الطبيعه نوشته بود ، به معاني آن راه يافت .

ابن سينا در دوران عمر خود از لحاظ عقايد فلسفي دو دوره مهم را طي كرد . اول دوره اي كه مصروف مطالعه اي فلسفه .عقايد و علوم مشاهي (ارسطو يي )بود و دوم دوره اي كه از آن عقايد عدول كرد و به قول خودش طرفدار حكمت مشرقين و پيرو فلسفه اشراق شد با مرگ سينا تقريبا دوران فلسفه در مشرق به سر رسيد روجر بيكن اورا بزرگترين استاد فلسفه بعد از ارسطو لقب داده اند (فلسفه ابن سينا فلسفه مشاهي و متاثر از فلسفه نوع افلا طوني ودين اسلام است وي كوشيده است كه فلسفه را با دين اسلام توفيق دهد معذالك جمع اورا كافر وملحد خوانده اند اگر چه او و ابن رشد هر دو از پيروان ارسطو بودند اما شيخ الريس كمتر از ابن رشد تابع اصيل يونان بودند .

ابن سينا قبل از ابن رشد بين فلسفه و احكام شريعت شكافي به وجود آورد و اولين كسي است كه در اسلام كتب جامع و منظم در فلسفه نوشته است و كتاب الشفا او در حكم دايره المعارف فلسفي است تاريخ اجتماعي ايران ج هشتم ) .وي به پشتوانه تلاش يك صد ساله اي كه پيش از او از سوي كساني همچون رازي و فارابي براي شكل گيري فلسفه صورت گرفته بود ، موفق شد نظام فلسفي منسجمي را ارائه دهد . با توجه به اين كه پيش از او مقدمات اين كار فراهم شده بود ، كار و وظيفه ابن سينا اين بود كه مشكلات و پيچيدگي ها را كشف و حل كند و آنها را به نحوي مظبوط و موجز شرح نمايد . فروع جزئي را به تصول شامل ارتباط دهد و اطراف آن را به هم بياورد .

ابن سينا با ارائه نظر خود در مورد نحوه ارتباط و نسبت بين مفاهيم كلي مثل انسان ،‌ فضيلت و جزئيات حقيقي به يكي از پرسشهاي علماي قرون وسطي كه مدت هاي طولاني ذهن آنها را به خود مشغول كرده بود پاسخ داد .

تاثير آراي فلسفي ابن سينا ، ‌همچون آموزه هاي طبي او ، ‌بر علاوه قلمرو اسلامي ، ‌در اروپا نيز امري قطعي است . آلبرتوس ماگنوس ،‌ دانشمند آلماني فرقه دومينيكي (1200 تا 1280 ميلادي ) ‌نخستين كسي بود كه در غرب تفسير و شرح جامعي بر فلسفه ارسطو نوشت.

ابوعلي سينا در سال 428 هجري قمري ، زماني كه تنها 58 سال داشت ،‌ در حالي رخت از جهان بربست كه با اداي دين خود به دانش بشري ، نامي به صلابت تمدن خراساني از خود به جاي گذاشت اما دريغ ودرد كه امروز اين صلابت تمدن خراساني دارد كه آهسته آهسته به باد فراموشي سپرده شود.

شیخ الرئیس بوعلی سینا در بین ما نیست ، اما همچنان از الطاف بی نهایت او ، تجربه و دانش او ، تحقیق و مطالعه او بهره مند می شویم و بی شک پزشکان گروهی از انسانهای خاص ، با روحیات خاص ، دانش خاص هستند که هرکدام از ما در طول دوران زندگی به دلیل نجات جان عزیزی از آنها قدر دانی نموده ایم و امروز و به بهانه روز پزشک می گویم :

                                                        " ممنون و قدران شما هستیم و روزتان مبارک . "

                                                                                                           یاداشت سردبیر : حمیدرضا رحیم زاده